1929: plannen voor een Natuurhistorisch Museum
Op 5 oktober 1929 wordt de Vereniging Groninger Natuurhistorisch Museum opgericht. Zij denken na over een Natuurhistorisch Museum in de stad. Zij willen 'den stadsmensch dichter bij de natuur te brengen door de natuur bij den stadsmensch te brengen. De stad geeft allerlei op het gebied van wetenschap en kunst. Doch dat wat ontbreekt, is van niet geringe betekenis: de natuur.'
- De plannen voor het Groningsen Natuurhistorisch Museum. DE VEREENIGING OPGERICHT. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 07-10-1929, p. 15. Geraadpleegd op Delpher.
1932: opening Natuurhistorisch Museum
Op 25 mei 1932 wordt het Natuurhistorisch Museum geopend. Het museum is gevestigd op de bovenverdieping van het Goudkantoor aan de Grote Markt. Het museum heeft drie afdelingen: een geografische-, een dieren- en een plantenafdeling.
- NOORDELIJK SCHEEPVAART MUSEUM EN GRON. NATUURHISTORISCH MUSEUM. De officieele opening.. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 25-05-1932, p. 2. Geraadpleegd op Delpher.
1940: Natuurhistorisch museum verhuist naar het Prinsenhof
De collectie van het Natuurhistorisch museum breidt zich verder uit. Daarom verhuist het museum naar het Prinsenhof. Vlak voor de kerstdagen opent het museum op deze locatie.
De collectie wordt tentoongesteld in zalen die uitzicht bieden op de prinsentuin. 'Door de gunstiger belichting komen de voorwerpen, de opgezette dieren en wat er meer te zien is, heel wat beter tot hun recht dan in het Goudkantoor.' In het Prinsenhof kan het museum, nu nog meer dan voorheen, een aanvulling zijn op onderwijsgebied.
- Terpstra, Klaas (1938-1942). Fragment 30 van 107 - AV7586 De stad Groningen deel I. Ga naar Filmbank Groningen.
- Fotobedrijf Piet Boonstra (1966). Groningen: Martinikerkhof: Prinsenhof: binnenplaats. Links het natuurhistorisch museum. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Advertentie. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 01-11-1940, p. 7. Geraadpleegd op Delpher.
- TERUG NAAR DE NATUUR! Een kijkje in het Nat.-Hist. Museum te Groningen.. "Nieuwe provinciale Groninger courant". Delfzijl, 19-12-1940, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
- Natuurhistorisch Museum lokt tot een bezoek Een unieke verzameling in 't Prinsenhof Rariteiten uit de planten- en dierenwereld.. "Groninger dagblad". Groningen, 20-12-1940, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
1954: eerste schoolbioloog, de heer J. de Jonge
In november 1954 stelt de gemeente Groningen vast dat vanwege ‘de steeds toenemende urbanisatie de levensdrang van de jeugd geen voldoende uitweg meer vindt’. Dit zorgt voor baldadigheid onder de jongeren.
De gemeenteraad van Groningen besluit om een schoolbioloog aan te stellen: ’Het zal zijn taak zijn leiding te geven aan en inspirerend te werken op de docenten aan de verschillende scholen. Bovendien zal hij kunnen proberen zelf direct zijn invloed op de jeugd te kunnen uitoefenen.’
Uit oude berichten blijkt dat de heer J. de Jonge in januari 1956 inmiddels een half jaar werkzaam is als schoolbioloog. Hij is de eerste schoolbioloog van Nederland. Daarnaast is hij conservator van het Natuurhistorisch Museum in het Prinsenhof.
De schoolbioloog heeft zijn werkplek (Bureau Schoolbioloog) in het museum. Het museum kan om die reden meer opengesteld worden voor publiek. Daarmee stijgen de bezoekersaantallen behoorlijk. Vanuit het leslokaal in het museum geeft de schoolbioloog actief onderwijs over de natuur. “Voor activiteit is het onderwijs in de biologie wel bijzonder geschikt. Kinderen, die een paar weken lang het aantal fitissen in het Stadspark moeten tellen, hebben geen tijd om iets te vernielen”, aldus de schoolbioloog.
De schoolbioloog heeft een groot ideaal: "alles doen wat leiden kan tot een grotere liefde van de jeugd voor de natuur en het leven daarin; het opvoeden van de jeugd tot het goede gebruik van onze kleine, maar mooie natuurlijke recreatieruimten en het bevorderen van het schooltuinwerk, waardoor de jeugd beter in aanraking komt met de practische biologie en de tuinen van anderen met rust zal laten".
- LEVENDE NATUUR door Fop. I. Brouwer Groningen krijgt school-bioloog! Verstandig besluit van de Gemeenteraad. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 04-12-1954, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
- In twee maanden ruim duizend bezoekers in Groningsch Natuurhistorisch Museum Verzoek om verhoogde subsidie. "Nieuwe provinciale Groninger courant". Delfzijl, 04-08-1955, p. 7. Geraadpleegd op Delpher.
- Belangstelling voor Natuur-hist. museum sterk vergroot. "Nieuwe provinciale Groninger courant". Delfzijl, 07-01-1956, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
- Actief onderwijs. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 28-01-1956, p. 13. Geraadpleegd op Delpher.
1958: opening schooltuin Noorderhoogebrug
Op 4 juni 1958 wordt de eerste schoolwerktuin (tegenwoordig: schooltuin) in Groningen geopend. De schoolwerktuin ligt op het terrein tussen het Van Starkenborghkanaal en de Winsumerweg. Het gaat om zo'n 200 tot 300 percelen van 8m². Verder staat er op het terrein een onderwijslokaal en een gereedschapsschuur. “Mogelijk zullen in de toekomst ook op andere plaatsen tuinen als deze worden aangelegd”, zegt wethouder van onderwijs, mevrouw A. J. Aarsen-Jansen tijdens de opening.
‘Na de officiële opening was het woord aan de heer De Jonge, die in het werk in de kindertuinen, het agrarische element een bijzaak noemde en in eerste instantie de waarde van een dergelijk project zag in het sociale werk. De beste therapie voor jeugdige baldadigheid noemde hij het werken in de natuur’.
De heer B. Boelens wordt aangesteld als tuinleider. Hij geeft les aan de kinderen en wordt in het tuinonderhoud ondersteund door vrijwilligers. Leerlingen van 10 tot 15 jaar oud van de lagere-, en ulo-scholen kunnen zich vrijwillig bij de schoolwerktuin aanmelden. Zij kunnen dan na schooltijd komen tuinieren: ’s middags na 16.00 uur en op de vrije woensdagmiddagen.
- Aanleg van werktuinen voor leerlingen L.O. en U.L.O.. "Ons Noorden". Groningen, 23-05-1956, p. 3. Geraadpleegd op Delpher.
- Kinderwerktuin met ongeveer 300 tuintjes. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 13-03-1958, p. 6. Geraadpleegd op Delpher.
- EERSTE KINDERWERKTUIN. "Winschoter courant". Winschoten, 23-04-1958, p. 9. Geraadpleegd op Delpher.
- Bij de Noorderhoogebrug Schoolkinderen krijgen werktuin voor groenten en bloemen. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 30-05-1958, p. 2. Geraadpleegd op Delpher.
- Wethouder van Onderwijs opende eerste Kinderwerktuin Bij Noorderhoogebrug. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 05-06-1958, p. 13. Geraadpleegd op Delpher.
- Eerste kinderwerktuin in Groningen officieel geopend In de eerste plaats sociaal werk. "Nieuwe provinciale Groninger courant". Delfzijl, 05-06-1958, p. 11. Geraadpleegd op Delpher.
1964 opening schooltuin Helpman
Deze schooltuin is gevestigd aan het Helperpad (tegenwoordig: Helperzoom) in de zuidelijke wijk Helpman. Naast de tuintjes hebben de kinderwerktuinen Noorderhoogebrug en Helpman ook een dierenhuis met onder andere kippen, geiten, konijnen.
• Spaargaren, Elmer (1985). Schoolwerktuin aan de Helperzoom te Groningen. Ga naar Beeldbank Groningen.
1967: tweede schoolbioloog, de heer G. de Vies
Schoolbioloog J. de Jonge gaat met pensioen. Met ingang van 1 november 1967 volgt de heer G. de Vries hem op. Hij is de tweede schoolbioloog van Groningen.
Een schoolbioloog wordt in die tijd omschreven als 'een speciale planten- en dierenman, in dienst van de gemeente, die op verzoek aan alle lagere en ulo-scholen lessen geeft over bepaalde onderwerpen betreffende flora en fauna'.
De schoolbioloog geeft zijn lessen in het Natuurhistorisch museum of op de scholen zelf. Daarnaast draagt de schoolbioloog zorg voor het Natuurhistorisch museum, het kinderkrantje De Jonge Natuurvrienden en de kinderwerktuinen.
- „Liefhebberij wordt nu mijn werk" Leeuwarder G. de Vries schoolbioloog Groningen. "Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland". Leeuwarden, 20-10-1967, p. 17. Geraadpleegd op Delpher.
- Schoolbioloog J. de Jonge gaat met pensioen. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 01-11-1967, p. 6. Geraadpleegd op Delpher.
- Schoolbioloog J. de Jonge nam afscheid van kennissen. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 21-12-1967, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
1969: opening schooltuin Paddepoel
Deze schooltuin is gevestigd in de noordelijke wijk Paddepoel.
- Straatemeier, F. (1982). Vogelverschrikkers in schoolwerktuin. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Straatemeijer, F (1982). Schoolwerktuin in de Concordiastraat te Groningen. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Schoonenboom, B. (1978). Schooltuin en kinderboerderij Paddepoel; Tuinwijck Helperzoom. Ga naar Filmbank Groningen.
1969: Natuurhistorisch museum verhuist naar de Agricolastraat 9
Het Prinsenhof wordt gerestaureerd en verbouwd. Het Natuurhistorisch museum wordt daarom ondergebracht in het pand boven kleuterschool De Klimroos aan de Agricolastraat 9. Op 10 december 1969 stelt de schoolbioloog het museum op deze locatie open voor publiek.
De schoolbioloog is blij met de verhuizing, want het pand aan de Agricolastraat beschikt over meer expositieruimten. De collectie wordt in een ruime zaal tentoongesteld. Daarnaast is er een extra zaal die gebruikt wordt voor wisselexposities en als leslokaal. Verder heeft het pand een berging, kantoor, koffiekamer en toiletten.
- Noord-Nederlands Foto-persbureau Nonefo, Groningen (1969). Natuurhistorisch Museum: een opgezette krokodol verhuist mee. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Persfotobureau D. van der Veen (1972). Opening van de expositie 'Sloot en Plas'door drs Fop I. Brouwer in het Natuurhistorisch Museum. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Persfotobureau D. van der Veen (1976). Kinderen bij opgezette schildpadden op tentoonstelling over fauna op Galapagos-eilanden in Natuurhistorisch Museum. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Natuurhistorisch museum gaat naar Agricolastraat. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 19-11-1968, p. 8. Geraadpleegd op Delpher.
- NATUUR-HISTORISCH MUSEUM WEER OPEN Verhuizing Prinsenhof-Agricolastraat voltooid. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 09-12-1969, p. 6. Geraadpleegd op Delpher.
- BLOEMEN EN RODE BIETEN Schooljeugd oogst wat ze gezaaid heeft. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 21-08-1974, p. 7. Geraadpleegd op Delpher.
- Schoolbioloog uit ruimtenood. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 21-06-1975, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
- Tuinieren in de binnenstad. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 31-03-1977, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
1972: natuuronderwijs is populair en blijkt hard nodig
“Kinderen die er volgens de schoolarts of onderwijzer hard aan toe zijn krijgen zeker een tuintje. Dan volgen de flatkinderen“, aldus de schoolbioloog. Er staan veel kinderen voor een tuintje in de rij. Daarom vindt hij dat er meer schooltuinen moeten komen. Er wordt nagedacht over extra schooltuinen in Lewenborg, de Wijert−Zuid en Vinkhuizen.
De onkunde van het stadskind voor de natuur is volgens de schoolbioloog soms onvoorstelbaar. 'Zo denken sommige tuindertjes dat men van tuinkers heuse kersen kan oogsten. Door de plantsoenendienst beschikbaar gestelde plantjes worden soms helemaal onder de grond gestopt.'
Daarnaast doet de schoolbioloog meer om kinderen bij de natuur te betrekken. Vanuit het Natuurhistorisch museum, maar ook tijdens Boomplantdag, Bloembollenplantdag en als eerste in Nederland zet hij een uitleendienst van dieren op. Zo kunnen leerkrachten bijvoorbeeld een levend konijn, marmot, cavia, tamme rat, muis en wandelende tak lenen en aan de hand hiervan lesgeven.
Verder wordt nog steeds het kinderkrantje De jonge Natuurvrienden en de speciale leerkrachtenuitgave Biologica uitgereikt. Leerkrachten ontvangen ook regelmatig een excursieagenda. Onder leiding van de schoolbioloog kunnen zij aan excursies deelnemen en informatie opdoen voor de te geven biologielessen.
- OOG TV (1989). Uitzending OOG TV, 13 april 1989. Ga naar Filmbank Groningen.
- Plaats voor tweede schoolbioloog G. de Vries: 'Er moeten meer kinderwerktuinen komen'. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 24-05-1972, p. 15. Geraadpleegd op Delpher.
- DE SCHOOLBIOLOOG schoolse notities. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 02-05-1973, p. 4. Geraadpleegd op Delpher.
- Kleuters. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 18-03-1976, p. 11. Geraadpleegd op Delpher.
1977: recreatief tuinieren wordt educatief tuinieren
De schoolbioloog wil het recreatieve tuinieren na schooltijd graag ombuigen naar educatief tuinieren ónder schooltijd. De interesse vanuit de scholen is er zeker, maar er is geld nodig om dit plan te realiseren.
Het accent van de natuureducatie lag altijd bij de hoogste klassen in het basisonderwijs, maar de schoolbioloog is van mening dat je juist moet beginnen bij het hele jonge kind. Sinds anderhalf jaar is er daarom iemand aangenomen die zich vooral richt op natuureducatie voor kleuters en kinderen uit de eerste klassen van de lagere scholen. Het lesaanbod op de schooltuinen breidt zich daarmee verder uit.
Groningen telt in deze periode drie schoolwerktuinen: in Paddepoel, Helpman en Noorderhoogebrug. Daarnaast telt de stad zo'n vijftien tuintjes bij scholen.
In de jaren die volgen lukt het om het de jeugd onder schooltijd te laten tuinieren. Het schooltuinieren wordt daarmee onderdeel van het vak biologie op de basisschool.
- SCHOOLBIOLOOG SCHOOLSE NOTITIES door Willem van Tilburg. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 19-01-1977, p. 4. Geraadpleegd op Delpher.
- Tuinieren in de binnenstad. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 31-03-1977, p. 5. Geraadpleegd op Delpher.
- Advertentie. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 14-04-1979, p. 10. Geraadpleegd op Delpher.
1980: Natuurmuseum verhuist naar de Sint Walburgstraat 9
Het adres van het museum wijzigt, maar ook de naam. Het Gronings Natuurhistorisch Museum heet met ingang van 10 augustus 1979 het Natuurmuseum Groningen. Net als voorheen blijft het Bureau Schoolbioloog in het museum gevestigd.
In 1980 gaat het Natuurmuseum open voor publiek. Naast de tentoonstellingen komt er ook een uitleencentrum met leskisten en opgezette dieren. Leerkrachten kunnen aan de hand hiervan zelf natuuronderwijs geven in en rondom school.
- St. Walburgstraat 9. Ga naar Beeldbank Groningen.
- Diverse fragmenten van OOG TV. Ga naar Filmbank Groningen.
1982: opening schooltuin Beijum
Deze schooltuin is gevestigd in de noordelijke wijk Beijum.
1990: sluiting schooltuin Noorderhoogebrug
De schooltuinen in Helpman, Paddepoel en Beijum blijven bestaan.
1995: Natuurmuseum verhuist naar de Praediniussingel 59
Het Natuurmuseum vestigt zich samen met de Groninger Milieufederatie, het milieuinformatiecentrum van de gemeentelijke milieudienst en de provinciale consulent natuur-milieu educatie in het statige gebouw aan de Praediniussingel.
De tentoonstellingen zijn gericht op een breed publiek. De thema's van de tentoonstellingen zijn landschap, natuur en milieu.
- Stoel, J. (1996). Natuurmuseum Groningen. Beeldbank Groningen.
- Diverse fragmenten van OOG TV. Ga naar Filmbank Groningen.
2002: reorganisatie: van Natuurmuseum naar educatief centrum
Net als de meeste andere kleinere musea is het ook voor het Natuurmuseum lastig om het hoofd boven water te houden. Het college besluit daarom om het Natuurmuseum om te vormen tot een educatief centrum voor natuur en milieu. Hierbij staat met name de professionele ondersteuning van het onderwijs bij de uitwerking van de thema's natuur, landschap, milieu en gezondheid centraal. Het Natuurmuseum krijgt de opdracht om een uitvoeringsplan te maken.
In mei 2006 wordt de evaluatie van het uitvoeringsplan door het Natuurmuseum zelf voltooid. Het college vindt deze zelfevaluatie echter onvoldoende objectief en besluit om een extern onderzoek uit te laten voeren.
2008: sluiting Natuurmuseum en oprichting NDE
Uit extern onderzoek blijkt dat het Natuurmuseum onvoldoende is omgevormd naar een educatief centrum. De locatie heeft nog steeds een museale uitstraling. De bezoekersaantallen lopen terug en het museum kampt met financiële tekorten.
Voorgesteld wordt om een nieuwe vorm van natuur- en milieueducatie te ontwikkelen, die beter recht doet aan de primaire doelstellingen en die leidt tot een beter bereik van de doelgroepen. 'Om deze doelen beter te realiseren, moeten wij ons voortaan puur op educatie richten, net zoals wij dat doen met andere educatieve subsidies. Een museum maakt hier in de toekomst niet langer deel van uit. Daarom zijn we voornemens de werkmaatschappij Natuurmuseum per 1 januari 2008 te beëindigen.'
Helaas. Op 1 januari 2008 sluit na meer dan 75 jaar het Natuurmuseum. De wetenschappelijke collectie wordt overgedragen aan het Universiteitsmuseum. Het Natuurmuseum wordt Natuur- en Duurzaamheid Educatie (NDE).
NDE verhuist naar de stadsboerderij Boerderijum in de noordelijke wijk Beijum. De gebruikscollectie van het Natuurmuseum, een deel van het personeel en het uitleencentrum verhuist hiernaartoe. De schooltuinen horen ook bij NDE. Boerderijum is een bezoekerscentrum. Het lijkt op een klein natuurmuseum met veel opgezette dieren en een aquarium. Kinderen kunnen er ook knutselen.
- Burgemeester en wethouders van Groningen (2007-2008). Raadsvoorstel: Een actieve koers voor natuur- en milieueducatie. Gemeenteraad Groningen.
2009: lesgeven volgens de Groene Leerlijn
De omvorming van het Natuurmuseum naar het centrum voor natuur- en milieueducatie leidt tot professionalisering van het onderwijs op de schooltuinen. De Groene Leerlijn komt tot stand. Dit is een door NDE zelf ontworpen, doorlopende leerlijn met lessen voor leerlingen uit de groepen 1 tot en met 8. Op deze manier zijn de thema's en lesdoelen op alle schooltuinen gelijk.
2014: opening schooltuin Westpark
Op 27 juni 2014 wordt de vierde schooltuin in Groningen geopend. Deze schooltuin is gevestigd in het westelijke deel van de stad. De gemeente Groningen heeft vanaf dit moment vier schooltuinen en biedt daarmee natuuronderwijs aan veel basisscholen uit alle stadsdelen.
2016: bewuster van de bodem
Twee keer per jaar werden de schooltuinen geploegd en gefreesd. In de herfst (aan het einde van het tuinierseizoen) en in de lente (vlak voorafgaand aan het tuinierseizoen). Kunstmest werd gebruikt om de bodem te voeden. Na ieder tuinierseizoen zagen de schooltuinen eruit als een groot, leeg en zwart canvas. De intensieve grondbewerking resulteerde in een ingeklonken bodem met weinig bodemleven. Het water werd nog maar nauwelijks door de grond opgenomen.
Schooltuin Westpark kampt hierdoor met problemen. De schooltuin is te nat en in het najaar haast onbegaanbaar. Vanaf 2016 wordt voorzichtig geëxperimenteerd met het loslaten van de intensieve grondbewerking. Een klein stukje van de schooltuin dient als proefveldje. Eerst vervalt de grondkering in het najaar. Daarna ook in het voorjaar.
In het najaar wordt er nu juist compost opgebracht om zo de bodem te bedekken, verrijken en het bodemleven te stimuleren. Daarnaast wordt er blad op de paadjes gelegd. Dit blad is afkomstig uit de wijken van de stad. Op deze manier wordt de groei van het onkruid op de paadjes geremd en wederom het bodemleven gestimuleerd. In het voorjaar wordt nu structureel lavameel gebruikt om de bodemstructuur verder te verbeteren. Ook wordt er gekozen voor meer vaste beplanting op de schooltuin. Geen groot, leeg en zwart canvas, maar een groenblijvende schooltuin met veel fruitbomen, -struiken, kruiden en najaarsgroenten zoals boerenkool, palmkool en spruiten.
Het werkt. Met de jaren verbeterd de bodem van schooltuin Westpark. Het water wordt weer opgenomen, want de grond is losser en in balans. Het ondergrondse schimmelnetwerk is duidelijk zichtbaar en het krioelt er van de wormen, pissebedden en andere nuttige bodemdieren. NDE realiseert zich dat tuinieren begint bij een gezonde bodem.
Schooltuin Paddepoel, Beijum en Helpman gaan in de jaren die volgen ook met deze werkwijze aan de slag. NDE neemt daarmee afscheid van de oude grondbewerkingstechnieken en blijkt een inspiratiebron voor andere schooltuinen in Nederland.
2019: kantoor en uitleencentrum verhuizen naar het Stadspark
Paviljoen ’t Groene Hart wordt op 24 juni 2019 door wethouder Carine Bloemhoff geopend. Deze horecagelegenheid ligt naast kinderboerderij Stadspark. Het paviljoen wordt uitgebaat door Werkpro, maar NDE toont hier een klein gedeelte van haar collectie. Daarnaast is deze locatie het vertrekpunt voor de excursies in het Stadspark. In het aangrenzende gebouw vestigt NDE haar kantoor en uitleencentrum.
Naast de schooltuinen beheert NDE vanaf nu ook de kinderboerderij in het Stadspark.
2024: NDE wint de Gouden Wortel
Stichting Alliantie Schooltuinen en voedseleducatieprogramma Jong Leren Eten verkiest de gemeente Groningen tot meest schooltuinvriendelijke gemeente van Nederland. Op 12 april 2024 neemt wethouder Carine Bloemhoff het beeldje in ontvangst.
